Aansluiten op het DSO: een tussentijdse update

Als alles goed gaat, is het op 1 januari 2023 dan echt zover: het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) treedt in werking. Maar zoals inmiddels ook tot de landelijke media is doorgedrongen - en kijkers van Arjen Lubach weten -, zijn er wel uitdagingen die de inwerkingtreding kunnen bemoeilijken. Reden voor een update: hoe ver is de overheid met het DSO en hoe helpen we onze klanten hierop aan te sluiten?

De weg naar de Omgevingswet

De laatste 15 jaar zijn gemeenten stap voor stap gedigitaliseerd. Was het in de jaren negentig nog verplicht dat bestemmingsplannen in vijfvoud werden geprint, sinds de Wet ruimtelijke ordening (Wro, 2008) en de digitaliseringsverplichting (2010) is niet papier leidend, maar zijn de digitale data dat.

Bij de inwerkingtreding van de Wro was het Informatiemodel Ruimtelijke Ordening (IMRO) onmisbaar. Deze standaard maakt het mogelijk om ruimtelijke verbeeldingen en plannen op een eenduidige manier digitaal op te stellen en uit te wisselen. Het informatiemodel is mede ontwikkeld door alles vanaf het begin heeft meegemaakt en sinds januari 2021 onderdeel is van xxllnc. Vanuit het team xxllnc Omgeving, waar Tercera onderdeel van is, leveren we applicaties waarmee waterschappen, gemeenten en provincies kunnen voldoen aan de Omgevingswet, zoals Tercera-Go (xxllnc Omgevingsdocumenten).

De Wro was een flinke stap in de richting van meer digitalisering en daardoor efficiëntere werkprocessen en betere dienstverlening voor de inwoner. De Omgevingswet zet deze trend voort.

Wat is de Omgevingswet?

De Omgevingswet voegt een hele serie wetten rondom ruimtelijke ontwikkeling samen. Doel is een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. Door middel van overzichtelijke regels kunnen gemeenten de leefomgeving bovendien meer in samenhang inrichten, dus ook op het gebied van milieu, natuur en water.

Bij de implementatie van de wet speelt het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) een belangrijke rol. Dit is een digitaal loket waarin snel kan worden opgezocht wat in de fysieke leefomgeving is toegestaan, waarbij kaarten de gegevens overzichtelijk maken. Enerzijds helpt dit systeem ambtenaren in hun werk; anderzijds kunnen burgers en bedrijven straks makkelijk zelf informatie opzoeken. Zo moet het in de toekomst mogelijk zijn dat een inwoner via een simpel keuzemenu te weten komt of hij een boom mag kappen; een projectontwikkelaar kan zien of hij ergens een bouwproject kan starten.

Een mooi doel, maar zover zijn we nog niet. Eigenlijk was het de bedoeling dat de wet in 2019 zou ingaan. In 2017 zijn onze ontwikkelaars dan ook gestart met de bouw van een koppeling van Tercera-Go! (xxllnc Omgevingsdocumenten) met het DSO. Al vrij snel bleek dat niet haalbaar te zijn. De bouw van het DSO duurde veel langer dan gepland (nog steeds zijn niet alle functies gereed), waarbij ook de technische standaard een aantal keer over de kop ging. Inmiddels is de inwerkingtreding van de Omgevingswet al vijf keer uitgesteld en het is onzeker of de streefdatum van 1 januari 2023 ditmaal wél wordt gehaald.

3 pijnpunten uit de eerste ketentesten

Zoals eerder benoemd, zijn we in 2017 begonnen met het werk aan de koppeling met Tercera-Go! Mede door de steeds wijzigende technische standaard van het DSO hebben onze developers hier een flinke kluif aan gehad. De eerste twee jaar ontwikkeltijd bleken zelfs helemaal over te moeten. In onze visie is het grote pijnpunt dat de plannen voor het DSO vooral aan de tekentafel zijn bedacht, zonder voldoende input van de mensen op de werkvloer, en dat er vervolgens nauwelijks van deze blauwdruk mocht worden afgeweken.

Dat bleek wel toen afgelopen juni het rapport over de eerste indringende ketentesten naar buiten kwam. De drie pijnpunten die uit de testen naar voren komen zijn als volgt:

• Als het gaat om de regels op de kaart, verschijnen werkingsgebieden pas één dag tot meerdere dagen later dan de juridische regels. Dit heeft invloed op de werkbaarheid van regels op de kaart, omdat gebruikers niet kunnen weten of zij naar informatie kijken die al is veranderd maar nog niet zichtbaar is;
• Een downloadservice is nu beschikbaar in de vorm van een e-mail naar KOOP . Dit levert geen werkbare situatie op wanneer volumes toenemen;
• De validatieservice staat geen toelichtingsrelatie toe. Daardoor is het voor gebruikers onduidelijk welke toelichting bij welk artikel in de Omgevingswet hoort.

Wat betekent dit voor jouw organisatie?

Kortom, er moet nog een hoop gebeuren. Tegelijkertijd wordt van overheidsorganisaties verwacht dat ze nu al druk oefenen met het DSO om op tijd over te stappen. Maar hoe doe je dat met een systeem dat nog niet af is? Om dit mogelijk te maken wordt vanuit het Rijk gewerkt met tijdelijke alternatieve maatregelen, de zogeheten TAM’s. Die kun je zien als technische vangnetten als vervanging van onderdelen van het DSO die nog niet gereed zijn. Een voorbeeld: via de eerder genoemde IMRO-standaard en de bestaande voorziening Ruimtelijke Plannen kun je het omgevingsplan wijzigen voor urgente gebiedsontwikkelingen.

Kom je er tijdens het oefenen niet uit? Dan helpen wij je natuurlijk graag verder op weg. En om daarnaast ook jullie dienstverleningsniveau zo goed mogelijk op orde te houden, delen we doorlopend onze kennis tijdens een van onze presentaties over de TAM’s en juridische gevolgen daarvan. Alle klanten kunnen daarvoor contact opnemen met Lieuwe Koopmans via lieuwe.koopmans@xxllnc.nl.

En hoe nu verder met het DSO?

In november buigt de Eerste Kamer zich over de Omgevingswet en het is niet uit te sluiten dat er een zesde uitstel komt. Maar ook als de implementatie wat langer op zich laat wachten of wanneer zich andere uitdagingen voordoen, gaan we er koste wat kost voor zorgen dat onze klanten klaar zijn voor de volgende stap in digitale dienstverlening.